Ngapak adalah kelompok bahasa bahasa Jawa yang dipergunakan di Jawa Tengah, Indonesia. Bahasa ini sering dijumpai di Kabupaten - kabupaten di barat Jawa Tengah seperti Brebes, Tegal, Pemalang, Purbalingga, Banyumas, Cilacap dan sekitarnya. Beberapa kosakata dan dialeknya juga dipergunakan di Banten utara serta daerah Cirebon-Indramayu. Logat bahasanya agak berbeda dibanding dialek bahasa Jawa lainnya. Hal ini disebabkan bahasa Banyumasan masih berhubungan erat dengan bahasa Jawa Kuna (Kawi). Berikut ini adalah terjemahan bahasa banyumasan ke bahasa Indonesia : Bahasa Ngapak <~> Bahasa Indonesia A Abot <~> Berat Adoh <~> Jauh Adus <~> Mandi Aja <~> Jangan Akéh <~> Banyak Alas <~> Hutan Amba <~> Luas / Lebar Amben <~> Tempat tidur Amleng <~> Sepi, sunyi, diam Amoh <~> Lunak Ana <~> Ada Anduk <~> Handuk Angél <~> Susah / Sukar Angger <~> Kalau Anjlog <~> Melompat dari atas ke bawah Anjog <~> Sampai Aran <~> Nama Arang <~> Jarang Arip <~> Ngantuk Aséng <~> Ajak, mengajak Asu <~> Anjing Atis <~> Dingin (untuk cuaca) Awak <~> Badan Awan <~> Siang Awéh <~> memberi Awit (kawit) <~> Sejak Ayuh (Mayuh) <~> Ayo (ajakan untuk ikut) B Babar pisan <~> Sama sekali Babaran <~> Melahirkan Bacin <~> Bau yang tidak sedap Badhég <~> Nira kelapa Badhog <~> Makan (bahasa kasar) Badhogan <~> Makanan Baé/Baén <~> Saja Bagol <~> Kepala bagian belakang menonjol Bakul <~> Penjual, jualan Bal <~> Bola Bal-Balan <~> Sepak bola Bali <~> Pulang Bandem <~> Melempar Bandhot <~> Kambing Jantan Banyu <~> Air Bathi <~> Untung Jualannya Bathok <~> Tempurung Kelapa Batir <~> Teman Bawon <~> Bagian Bebeh <~> Malas tidak mau Bélét <~> Lumpur Belik <~> Sumber mata air Belok <~> Kotor Belok Lepot <~> Kotor sekali Bén <~> Biar Benthong <~> Pukul memakai kayu/sejenisnya Besengut(Mbesengut) <~> Cemberut Beton <~> Biji nangka Bithi <~> Pukul menggunakan tangan Biyung <~> Ibu, Mama, Bunda Blarak <~> Daun kelapa utuh yang masih baru/basah Blas <~> Sama sekali Blijing <~> Telanjang bulat Blukang <~> Pelepah daun kelapa Bodol <~> Rusak Bojo <~> Suami/Istri Boléd <~> Singkong Bongkot <~> Pangkal Pohon Brambang <~> Bawang merah Brug <~> Jembatan Budheg <~> Tuli, tidak mendengar Bujur <~> Kain Buket <~> Pulen Bungah <~> Senang Busek <~> Hapus Butul <~> Sampai C Cangkem <~> Mulut (bahasa kasar) Cawet <~> Celana dalam pria/wanita Cébong (Kecébong) <~> Larva kodok/Cikal bakal kodok Cekel <~> Pegang Cekelan <~> Pegangan Céléng <~> Babi Hutan Cemplung <~> Masuk ke dalam (biasanya air/cairan); Nyemplung neng kali <~> Masuk ke sungai CENGIS <~> Cabe Rawit Cilaka <~> Celaka Cilik <~> Kecil Cimplung <~> Makanan tradisional yang bahan dasarnya dari singkong Cindil <~> Anak Tikus Ciri <~> Cobek Ciwit <~> Cubit Clebek <~> Bubuk Kopi Cocot <~> Mulut (bahasa kasar sekali) Codot <~> Kelélawar pemakan buah Cungur <~> Hidung D Dadi <~> Jadi Dadung <~> Tali untuk mengikat Kerbau / sapi Dawa <~> Panjang Dayoh <~> Tamu Dawegan <~> Kelapa Muda DELENG <~> Lihat Dhéwék <~> Sendiri Dholog <~> Pelan Dhupak <~> Tendang Dhuwur <~> Tinggi Didis <~> Mencari kutu di kepala Dikep (Ndikep) <~> Menangkap Dina <~> Hari Dingin <~> dulu Dingklik <~> Kursi keciL Dir <~> Kelereng Disit <~> Duluan Dol <~> Jual Dolog <~> Pelan Dopok <~> Gosip Dunya <~> Harta benda Durung <~> Belum Duwé <~> punya E Édan <~> Gila Eling <~> Ingat Embuh <~> Tidak tahu, tidak mengerti Emut <~> Ingat Endhas <~> Kepala Endhong/Ngéndhong <~> Mampir Endi <~> Mana Énggal <~> Sebentar lagi Énggané <~> Andaikan Enténi <~> Tunggu Entong <~> Habis Esih <~> Masih G Gableg <~> punya Gagian <~> Cepetan Gajul <~> Menendang sesuatu memakai ujung kaki Gaman <~> Senjata (pisau, pedang dll) Gandul <~> Buah Pepaya Garing <~> Kering Gasik <~> Lebih awal Gawé <~> Membuat Gebug <~> Memukul Gedang <~> Pisang Gejig <~> alat dari besi untuk melubangi tanah dll Gela <~> Kesal Gelis <~> Cepat Gelut <~> Berkelahi Gemblung <~> Gila Gemiyén <~> Jaman dulu, dulu (waktu) Gemuyu <~> Tertawa Genah <~> Jelas Gendul <~> Botol Gerah <~> Sakit (bahasa jawa halus) Gering <~> Kurus Gésék <~> Ikan asin Gethak <~> Jitak Gething <~> tidak suka, benci banget Gigal <~> Jatuh (untuk benda) Gili <~> Jalan Githir <~> Cepat, tergesa gesa Glepung <~> Tepung beras Gludug <~> Petir, Geledek Glugu <~> Pohon Kelapa Godhong <~> Daun Golét <~> Cari Gumun <~> Heran Guyon (Guyonan) <~> Canda (Bercanda) I Idek <~> Injak Ijig-ijig <~> Tiba-tiba Inggeng <~> Ngintip Inyong <~> Saya, aku Isin <~> Malu Iwak <~> Ikan (kalo di tambahkan nama hewan maka artinya menjadi daging) J Jéré <~> Katanya Jajal <~> Coba Jané <~> Sebenarnya Jawil <~> Colek Jebule <~> Ternyata Jejek <~> Menendang dengan telapak kaki Jembangan <~> Bak penampung air dari tanah liat Jenang <~> Dodol Banyumas Jeneng <~> Nama Jengkok <~> Kursi kecil pendek Jenthik <~> Jari Jero <~> Dalam (Lubang) Jimot <~> Mengambil Jiret <~> Ikat Jorna <~> Biarkan Jorog (jorogna) <~> Dorong / mendorong Jotos <~> Memukul dengan menggunakan kepalan tangan Jujug <~> Antar Jujul <~> Uang kembalian Jukut <~> Ambil K Kadhung <~> Terlanjur Kaé <~> Itu Kakéan <~> Kebanyakan KAKI <~> Kakek Kalén <~> Sungai kecil Kambi <~> Dengan Kamitenggengen <~> Terpaku, terpana Kampleng <~> Memukul Tempéléng <~> Tampar Kanca <~> Teman Kakang <~> Kakak (laki-laki) Kanggo <~> Buat Karus <~> Terlanjur Kathok <~> Celana Kawit <~> Sejak Kawus <~> Jera Kaya <~> Seperti Kayongé <~> Kayaknya, kelihatannya Kebek <~> Penuh Keblethengen <~> Ingin buang air besar Kecing <~> Penakut Kelalén <~> Lupa Kélék <~> Ketiak / Kéték Kemaki <~> Sombong Kemayu <~> Sok cantik Kembul <~> Kumpul Kemutan <~> Ingat Kencot <~> Lapar Kendhat <~> Bunuh diri Kepriwé/Keprimén <~> Bagaimana (sering disingkat priwe/primen) Kesambat <~> Gotong Royong Kesel <~> Capek Kesuh <~> Marah Kesuwun <~> Terima kasih Ketempuhan <~> Harus mengganti Kethék <~> Monyet Ketilem <~> Tenggelam Kiyé <~> Ini Klambén <~> Memakai baju/pakaian Klambi <~> Baju/Pakaian Klari <~> Daun kelapa yang sudah kering Kober <~> Sempat Kowé <~> Anda/kamu Kraca <~> Keong sawah Krungu <~> Mendengar Kucluk <~> Bodoh Kudu <~> Harus Kula <~> Saya Kulon <~> Barat Kutang <~> Bra Kuwé <~> Itu L Lair <~> Lahir Laler <~> Lalat Lambé <~> Bibir Lan <~> Dan Lanang <~> Laki-laki Landhep <~> Tajam Langka <~> Tidak ada Lara <~> Sakit Lawang <~> Pintu Lemud <~> Nyamuk Lenga <~> Minyak Goreng Lenga Latung <~> Minyak Tanah Lénjéh <~> Centil Lérén <~> Berhenti Lewih <~> Sisa Lingsir <~> Tengah hari Liwat <~> lewat Liya <~> Lain Lombo <~> Bohong Lombok <~> Cabé Lunga <~> Pergi Lungsur <~> Bekas Luput <~> Salah M Mabur <~> Terbang Macul <~> Mencangkul Madéih <~> Nyebelin Madan <~> Agak Madhang <~> Makan Magé <~> Ayo Mandeg <~> Berhenti Mangan <~> Makan Mangga <~> Mari Mangkat <~> Berangkat Mangsan <~> Musim Maning <~> Lagi Manjat <~> Naik Marakna <~> Menyebabkan Maring <~> Ke Mathak <~> Melempar Mayuh <~> Ayo Mbajug <~> Nakal Mboké <~> Ibunya Melas <~> Kasihan Mengko <~> Nanti Menyat <~> Bangun Mérad <~> Pergi Mercon <~> Petasan Merguyokna/mreguyokna <~> Lucu, membuat tertawa Meriang <~> Sakit Methuk <~> Menjemput Metu <~> Keluar Mimi/Mimik <~> Minum (biasanya sebutan untuk minum yang dilakukan oleh anak kecil/bayi) Ming <~> Ke Mlaku <~> Berjalan Mlayu <~> Lari Mlebu <~> Masuk Munthul <~> Ubi Jalar N Ndeplak <~> Asal ngomong Ndéyan <~> Mungkin Ndilalah <~> Kebetulan Nék <~> Kalau Nelangsa <~> Kasihan Ngajog <~> Menyesal Nganah <~> Ke sana Ngandel <~> Percaya Ngarah <~> Mencari Ngelak <~> Haus Ngempani <~> Memberi makan Ngendog <~> Bertelur Ngénéh <~> Ke sini Ngésuk <~> Besok Nglindur <~> Mengigau Nglogog <~> Melamun, termenung Ngudang / Ngundang <~> Memberi Undangan Nguja <~> Sengaja Nini <~> Nenek Njaluk <~> Minta Nunut <~> Menumpang O Obong <~> Bakar OLIH <~> Boleh OLIH-OLIH <~> Oleh-oleh, buah tangan Ora <~> Tidak ( ora pada = tidak sama ) Owah / Obah <~> Berubah P Pada <~> Sama Pancén <~> Memang Parani <~> Menjemput Pari <~> Padi Paribasan <~> Ibarat Patia <~> Begitu Pedangan <~> Dapur Pedhot <~> Putus Pelem <~> Mangga Pénék <~> Panjat Pérek <~> Dekat Peso <~> Pisau Pethakilan <~> Banyak tingkah, nakal Pethuk <~> Temu Pira <~> Berapa Pitik <~> Anak Ayam Préi <~> Libur Pring <~> Bambu Putu <~> Cucu P Rama <~> Bapak Randa <~> Janda Raup <~> Cuci Muka Rawun <~> kukus Réang <~> Ramai, berisik Rebah <~> Panen / Musim Panen Rebo <~> Rabu / Hari rabu Rega <~> Harga Rekasa <~> Sengsara Rémbél <~> Lebat (Banyak Buahnya) Rendeng <~> Musim Hujan Répék <~> Mencari kayu bakar Rika <~> Kamu, sampeyan, Panjenengan, Anda Rumangsa <~> Merasa Runtah <~> Sampah Ruwag <~> Rusak sama sekali tidak bisa dipakai S Saben <~> Setiap Sada <~> Lidi Sajén <~> Sesaji Sapa <~> Siapa Sat <~> Kering / Airnya kering Sedéla <~> Sebentar, tidak lama Sedulur <~> Saudara Sega <~> Nasi Semendhing <~> Sedikit Sepethit <~> Sedikit Sepisan <~> Sekali Sepur <~> Kereta api Sepurané <~> Minta maaf Sésér <~> Jaring / sérokan untuk menangkap Ikan Siki <~> Sekarang Suket <~> Rumput Suluh <~> Kayu Suwung <~> Kosong T Téyéng <~> Bisa Takon <~> Tanya Tandur <~> Menanam Benih Padi Tangi <~> Bangun dari Tidur Teles <~> Basah Tembe(nembe) <~> Baru, barusan Tembelék <~> Kotoran ayam Temen <~> Sangat, Tlatén <~> Tekun / ulet / kreatif Tuma <~> Kutu Kepala Tuna <~> Rugi Turu <~> tidur U Ucul <~> Lepas Udan <~> Hujan Udu <~> Bukan Udud <~> Merokok Uga <~> Juga Umah / Omah <~> Rumah Urip <~> Hidup Utawa <~> Atau Uwan <~> Rambut Putih Uyel-uyelan <~> Desak-desakan W Wadéh <~> Kesal Wadon <~> Wanita Wagu <~> Jelek, tidak baik, tidak pantas Wani <~> Berani Wareg <~> Kenyang Watu <~> Batu Wédang <~> Air minum, Wedhus <~> Kambing Wedi <~> Takut Wegah <~> Tidak bersedia, tidak mau Wei <~> Beri Wingi <~> Kemarin Wis <~> Sudah Y Yén <~> Jika Yayu <~> Kakak(perempuan), Mbak Yuyu <~> Kepiting Selamat belajar. Salam ngapakers, "Ora ngapak Ora kepenak" - Daplun